Τι είναι ο κάθε Ψ;

       Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν πλέον τόσοι πολλοί διαφορετικοί τίτλοι των επαγγελμάτων ψυχικής υγείας και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η κοινωνία να μπερδεύεται και να μην γνωρίζει τι είναι ο ψυχίατρος, τι είναι ο ψυχολόγος, ο ψυχοθεραπευτής κλπ. Είναι πρόβλημα αυτό; Από μόνο του θεωρώ πως δεν είναι. Το πρόβλημα ξεκινάει όταν κάποιος έχει συμπτώματα και δεν ξέρει που να απευθυνθεί. Στο παρόν άρθρο θα επιχειρήσω να εξηγήσω εν συντομία τι είναι και τι μπορεί να προσφέρει ο καθένας.

       Ο ψυχίατρος αρχικά είναι γιατρός ο οποίος αφού τελείωσε την ιατρική (6 χρόνια), ολοκλήρωσε το αγροτικό του (1-2 χρόνια) στη συνέχεια ειδικεύτηκε στην ψυχιατρική για πέντε χρόνια το ένα συνήθως εκ των οποίων στην νευρολογία ενώ απέκτησε και σημαντική κλινική εμπειρία. Είναι εξειδικευμένος ιατρός που ασχολείται με τη διάγνωση και την πρόληψη ψυχικών, συναισθηματικών και συμπεριφορικών διαταραχών ενώ είναι ο μόνος από τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας που δύναται να παρέχει φαρμακοθεραπεία. Έχει εκπαιδευτεί να κατανοεί πώς η βιολογία, η ψυχολογία και το κοινωνικό περιβάλλον επηρεάζουν την ψυχική υγεία και την ανθρώπινη συμπεριφορά. 

       Ο ψυχολόγος είναι αυτός που αποφοίτησε από κάποιο πανεπιστήμιο ψυχολογίας (4 χρόνια συνήθως) και είναι επιστήμονας ο οποίος  εξειδικεύεται σε θεωρητικά και πρακτικά θέματα ψυχολογίας, όπως η αναπτυξιακή ψυχολογία, η κλινική ψυχολογία, η κοινωνική ψυχολογία, η γνωσιακή ψυχολογία κλπ.  Μπορεί να προσφέρει σημαντικές υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης και καθοδήγησης όπως αξιολόγηση και διάγνωση χρησιμοποιώντας κλινικά τεστ, ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις και υποστηρικτική συμβουλευτική με διάφορα θέματα (για βραχυχρόνια προβλήματα, ψυχοεκπαίδευση, υποστήριξη πληθυσμών σε διάφορα πλαίσια. Ο ρόλος του είναι πολύτιμος για την αρχική αξιολόγηση, τη βραχυπρόθεσμη υποστήριξη και την κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

       Ο ψυχοθεραπευτής είναι εκείνος ο οποίος ολοκλήρωσε τις πανεπιστημιακές του σπουδές (συνήθως μπορεί να έχει κάνει και κάποιο μεταπτυχιακό) στη συνέχεια εκπαιδεύτηκε σε κάποιο μοντέλο ψυχοθεραπείας και παρέχει ομιλητική συνήθως ψυχοθεραπεία.  Ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να είναι ψυχίατρος, ψυχολόγος, κοινωνικός επιστήμονας, φιλόσοφος ή ακόμα και θεολόγος. Η εκπαίδευση στην ψυχοθεραπεία πραγματοποιείται σε εξειδικευμένα προγράμματα και σχολές ψυχοθεραπείας. Αυτά προσφέρουν εκπαίδευση σε διάφορα ψυχοθεραπευτικά μοντέλα, όπως: γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, συστημική, γκεστάλτ, προσωποκεντρική, υπαρξιακή, ψυχαναλυτική κ.α. Το κάθε μοντέλο έχει το δικό του τρόπο να προσεγγίζει το σύμπτωμα και το δικό του θεωρητικό υπόβαθρο γι' αυτό είναι δύσκολο να προσεγγίσουμε εν συντομία το τι προσφέρει ο κάθε ψυχοθεραπευτής. Η αλήθεια είναι ότι όλα τα μοντέλα κάπως βοηθούν, αλλά αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι το τι ταιριάζει καλύτερα στον κάθε ενδιαφερόμενο ενώ ακόμη πιο σημαντική είναι η ικανότητα του θεραπευτή να σχετίζεται.  Επίσης, πολλές φορές υπάρχουν κοινά σημεία ανάμεσα στα ψυχοθεραπευτικά μοντέλα γεγονός που επιτρέπει στον ψυχοθεραπευτή να πραγματοποιεί σύνθεση μοντέλων (αν έχει εκπαιδευτεί σε αυτό).

       Ο ψυχαναλυτής είναι ψυχοθεραπευτής ο οποίος εκπαιδεύτηκε σε κάποιο αναγνωρισμένο εκπαιδευτικό κέντρο (για 5 χρόνια συνήθως) στην ψυχαναλυτική θεωρία και θεραπεία. Η εκπαίδευση περιλαμβάνει 5 χρόνια θεωρητικής εκπαίδευσης, 5 χρόνια ατομικής ή ομαδικής θεραπείας, 3 χρόνια πρακτική με εποπτική παρακολούθηση από κάποιον επόπτη αναλυτή και κλινική εμπειρία. Η ψυχανάλυση είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας που βασίζεται στη θεωρία του Sigmund Freud και αναπτύχθηκε περαιτέρω από άλλους ψυχαναλυτές, επικεντρώνεται στη διερεύνηση των ασυνείδητων σκέψεων, συναισθημάτων και αναμνήσεων που μπορεί να επηρεάζουν τη συμπεριφορά και τις ψυχολογικές δυσκολίες ενός ατόμου. Η ψυχαναλυτική διαδικασία είναι βαθιά και μακροχρόνια, με στόχο να βοηθήσει το άτομο να κατανοήσει βαθύτερα τον εαυτό του και να επιτύχει μια μακροχρόνια αλλαγή στην προσωπικότητα και τη συμπεριφορά του. Διαφέρει από άλλες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις λόγω της έμφασης στο ασυνείδητο και στη βαθιά ανασκόπηση της προσωπικής ιστορίας του ατόμου. Ενώ άλλες θεραπείες, εστιάζουν στη διαχείριση συγκεκριμένων προβλημάτων και την αλλαγή συμπεριφορών, η ψυχανάλυση εμβαθύνει στην κατανόηση των βαθύτερων ψυχικών διεργασιών, με στόχο τη μακροχρόνια αλλαγή στην προσωπικότητα και τη συμπεριφορά του ατόμου.

       Ο σύμβουλος ψυχικής υγείας παρέχει υποστήριξη, καθοδήγηση και συμβουλές σε άτομα που αντιμετωπίζουν ψυχικά, συναισθηματικά ή διαπροσωπικά προβλήματα, χωρίς να εκτελεί ψυχοθεραπεία. Η διαφορά μεταξύ συμβούλου ψυχικής υγείας και ψυχοθεραπευτή είναι ότι ο σύμβουλος επικεντρώνεται περισσότερο στην καθοδήγηση και στην επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων και λιγότερο στη βαθιά ανάλυση του ασυνείδητου.